Lochem

Gevestigd en actief in Lochem is de collectie van StOK via het het netwerk van openbare bibliotheken beschikbaar voor alle Nederlanders

Stichting 't Oude KInderboek

uittreksel_handelsregister_08130168  StOK.pdf

Stichting "'t Oude Kinderboek Zutphen"

Jos Debeij

Ab van Beek

Diederik Gerth van Wijk

Paul Feelders

Aad van der Klaauw

De Stichting ’t Oude Kinderboek (StOK) in Lochem is met een collectie van ruim 30.000 oude kinderboeken hét kinderboekenuitleenmuseum van Nederland. StOK. De meeste boeken worden uitgeleend, bij StOK of via de openbare bibliotheken. 

De activiteiten in Lochem vormen de pilot. Bij voldoende resultaat wordt de aanpak verbreed naar meer gemeenten / bibliotheken van BijdeBieb en via een toolkit overdraagbaar gemaakt naar andere bibliotheken in Nederland ism St Lezen. 

Er ligt in Nederland een grote uitdaging als het gaat om het voorkomen en wegwerken van taalachterstanden. Dat begint al op heel jonge leeftijd.  

St Oude Kinderboek (StOK) en Theater Krijt uit Zwolle gaan een coproductie aan voor een theatervoorstelling rond klassieke kinderboeken in combinatie met een voorleeschallenge en de opa oma voorleesclub.  
De voorstelling, met als titel 'Berend Boekenvreter', richt zich op kleuters en kinderen in groepen 1-4. Inspiratiebronnen zijn oude (klassieke) kinderboeken die StOK verzameld heeft, zoals Kinderen van Bolderburen, Jip en Janneke, Lotte en Pieter, Ot en Sien en vele andere kinderboeken waarin kleine kinderen avonturen beleven en buiten spelen.
Opeenvolgende generaties hebben de boeken uit de collectie van StOK in hun hart gesloten. 

66% van de grootouders past op kleinkinderen en leest regelmatig voor. (zie doelgroep)

De coproductie met Theater Krijt biedt nieuwe perspectieven op een intergenerationele leesbevorderingsaanpak. Het is een nieuwe manier om de vleugels uit te slaan voor StOK maar wellicht ook een wenkend perspectief bij de maatschappelijke opgaven rond de geletterde samenleving in het stelsel van openbare bibliotheken.
De samenwerking met Bijdebieb biedt de mogelijkheid om dicht bij huis in Lochem het voorleesbevorderingsprogramma te piloten en te verbeteren en mogelijk overdraagbaar te maken. 
Het StOK is met haar collectie en vrijwilligers gehuisvest in het Stadshuus in Lochem. 't Stadshuus is een sociaal-cultureel centrum gevestigd in het voormalige gemeentehuis op de Markt in Lochem. Het centrum biedt een breed scala aan activiteiten, workshops en evenementen voor de lokale gemeenschap. Het doel van 't Stadshuus is om mensen en organisaties te verbinden op sociaal en cultureel gebied, en zo bij te dragen aan een vitale en aantrekkelijke samenleving in Lochem. Met deze en andere activiteiten wil StOK een bijdrage leveren aan een actieve en vitale samenleving in Lochem.

Doelstellingen voorlees challenge Berend Boekenvreter en de ‘opa’s en oma’s voorleesclub Lochem’ – de pilot
•	Bevorderen van taalontwikkeling en leesplezier en educatie door middel van een interactief programma en een intergenerationele aanpak.
•	Actieve bijdrage te leveren aan de sociale cohesie en leefbaarheid in Lochem – in het bijzonder aan het door vrijwilligers gerunde sociaal en culturele centrum ’t Stadshuus.
•	Het werven van een eerste groep van 20 deelnemers aan de voorlees challenge Brerend Boekenvreter. 
•	Het vormen van lokale opa-oma voorleesclub met 10 deelnemers in Lochem 
•	Testen en bijstellen van het leesbevorderingsprogramma in samenwerking met Bijdebieb + Overdracht van de aanpak naar andere bibliotheken en partners.

Project in een paar stappen
•	Theater Krijt
Ontwikkelt en maakt voor de zomer van 2025 de voorstelling Berend Boekenvreter en komt deze in het najaar  twee keer spelen in Lochem: voor opa’s en oma’s met hun kleinkinderen

https://www.instagram.com/jeugdtheateraanhetkanaal/p/DGQr9FqI-Ex/?img_index=1 

•	StOK en BIJdebieb
Ontwikkelen en operationaliseren met de vrijwilligersgroep van StOk/BijdeBieb van de concrete aanpak en de materialen voor de voorlees challenge ‘Berend Boekenvreter’ en de ‘Opa’s en oma’s voorleesclub Lochem’ in de periode  vanaf september en gaan deze aanpak uitvoeren en uittesten in aansluiting op de voorstelling van Theater Krijt in de periode oktober – december 2025.
Bij de voorstellingen speciaal voor grootouders met hun kleinkinderen worden deelnemers geworven voor de Berend Boekenvreter voorlees challenge en de  Opa en Oma Voorleesclub / Berend Boekenvreter; een ontmoetingsplek voor gelijkgestemde opa’s, oma’s met hun kleinkinderen rond taal en voorlezen in ‘t Stadshuus Lochem. StOK richt op de website een afdeling in voor de challenge en de voorleesclub. Er is een (digitale) boekenkast met de boeken, en informatie auteur en boek, die de inspiratie voor de theatervoorstelling vormden. Grootouders tonen er hun lievelingsboeken en voorleesmomenten met hun kleinkinderen. Elke deelnemer (opa en/of oma) krijgt een (fysieke of digitale) voorleesstempelkaart ‘de Boekenvreter’. Hierop kunnen 20 boeken die aan de kleinkinderen voorgelezen zijn genoteerd worden. Met een volle kaart kan een deelnemer een boek uit de online verkoopboekenkast gekozen worden. Bij het boek ontvangt de opa en/of oma een nieuwe voorleesstempelkaart. 

Resultaatverwachting – concrete doelen
•	Organisatie: 5 vrijwilligers
•	Bezoekers 2 theatervoorstellingen: 160
•	Deelnemers voorleeschallenge: 50 opa’s en/of oma’s + 40 kleinkinderen
•	Voorgelezen boeken: 1.000
•	Deelnemers voorleesclub: 20 opa’s en/of oma’s + 20 kleinkinderen
•	Voorgelezen boeken: 400
•	Aantal bijeenkomsten: 2 met 2 groepen en  gemiddeld 8 opa’s oma’s en 15 kleinkinderen per groep


De einddatum van de pilot is gelijk aan de opleverdatum. Bij gebleken succes komt een vervolg: voorzetting voorleesclub opa's oma's voorleesclub Lochem; overdachtproject toolkit naar andere bibliotheken - opschaling via BijdeBieb en St. Lezen. 

Samenwerkingspartners zijn:
- Theater Krijt
Theater Krijt, gevestigd in Zwolle, Overijssel, is een jeugdtheater dat sinds 2012 beeldende en toegankelijke voorstellingen maakt voor kinderen en families1. Ze staan bekend om hun herkenbare thema’s en bevlogen (poppen-)spel en objecttheater, waardoor hun verhalen zowel visueel als emotioneel aanspreken1. Theater Krijt speelt hun voorstellingen op scholen en in theaters, en richt zich op het creëren van een meeslepende ervaring voor jong publiek.
De samenwerking tussen Stichting ’t Oude Kinderboek (StOK) en Theater Krijt is een inspirerende coproductie gericht op het bevorderen van leesplezier en taalontwikkeling bij jonge kinderen. Samen ontwikkelen ze de theatervoorstelling 'Berend Boekenvreter', die gebaseerd is op klassieke kinderboeken uit de collectie van StOK, na een werkbezoek van de makers van Krijt aan StOK in Lochem. . Deze voorstelling richt zich op kleuters en kinderen in groepen 1-4 en brengt geliefde verhalen zoals Jip en Janneke en Ot en Sien tot leven.

Theater Krijt creëert en speelt de voorstelling, terwijl StOK de inhoudelijke kennis en de boeken uit hun collectie aanlevert. De voorstelling wordt in het najaar van 2025 twee keer opgevoerd in Lochem, speciaal voor grootouders en hun kleinkinderen. Tijdens deze voorstellingen worden deelnemers geworven voor de voorlees challenge ‘Berend Boekenvreter’ en de ‘Opa’s en oma’s voorleesclub’.

Deze samenwerking biedt een unieke kans om intergenerationele leesbevordering te stimuleren en de rijke geschiedenis van kinderboeken te delen met nieuwe generaties. Het project combineert de expertise van Theater Krijt in het maken van inspirerende voorstellingen met de uitgebreide collectie en kennis van StOK, waardoor een waardevolle en educatieve ervaring wordt gecreëerd voor zowel grootouders als kleinkinderen.

- BijdeBieb
BijdeBieb is een netwerk van bibliotheken in Gelderland, waaronder de vestigingen in Lochem, Zutphen, Brummen, en andere omliggende plaatsen. BijdeBieb biedt een breed scala aan diensten, zoals uitlenen, leesplezier, educatieve workshops, en digitale ondersteuning. Het is een ontmoetingsplek waar mensen kunnen lezen, leren, en groeien, en waar vrijwilligers een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van taalontwikkeling en leesbevordering.
De samenwerking tussen Stichting ’t Oude Kinderboek (StOK) en BijdeBieb is gericht op het bevorderen van taalontwikkeling en leesplezier bij kinderen door middel van het project ‘Opa’s en Oma’s voorleesclub’. StOK en BijdeBieb werken samen aan de ontwikkeling en uitvoering van de voorlees challenge ‘Berend Boekenvreter’ en de voorleesclub.

Samenwerking in het project:
Ontwikkeling van materialen: StOK en BijdeBieb ontwikkelen samen de concrete aanpak en materialen voor de voorlees challenge en de voorleesclub.
Uitvoering en testen: De aanpak wordt uitgevoerd en getest in aansluiting op de theatervoorstelling van Theater Krijt, waarbij grootouders en kleinkinderen worden betrokken.
Werving van deelnemers: BijdeBieb helpt bij het werven van deelnemers voor de voorlees challenge en de voorleesclub tijdens de voorstellingen en via hun netwerk.
Ondersteuning en begeleiding: Vrijwilligers van StOK en BijdeBieb begeleiden de deelnemers en zorgen voor een succesvolle uitvoering van het programma.
Deze samenwerking biedt een unieke kans om de leesbevordering in Lochem en omgeving te versterken en de rijke collectie van StOK toegankelijk te maken voor een breed publiek.


Geformuleerde resultaatverwachting – concrete doelen
•	Organisatie: 5 vrijwilligers
•	Bezoekers 2 theatervoorstellingen: 160
•	Deelnemers voorleeschallenge: 50 opa’s en/of oma’s + 40 kleinkinderen
•	Voorgelezen boeken: 1.000
•	Deelnemers voorleesclub: 20 opa’s en/of oma’s + 20 kleinkinderen
•	Voorgelezen boeken: 400
•	Aantal bijeenkomsten: 2 met 2 groepen en  gemiddeld 8 opa’s oma’s en 15 kleinkinderen per groep

Veel kan geregistreerd worden ter plekke. Belangrijkste aanvullende meetwijze is de stempelkaart - om het aantal gelezen boeken te meten; Daarnaast wordt een video film gemaakt om via storytelling te laten zien hoe deelname ervaren wordt en of dit leidt tot leesplezier en daarmee voldoende stimulans om meer en vaker voor te lezen en zo een actieve bijdrage te leveren aan de taalontwikkeling.


Risico's
beperkt aantal bezoekers aan de voorstellingen en daardoor beperkte deelname en daardoor te weinig mogelijkheid om de effectiviteit te meten.
Leden voor de te formeren werkgroep werven.

Mitigeren
Samenwerking met BijdeBieb die een gied ontwikkeld netwerk heeft met vroegvoorschoolse en primair onderwijs instellingen
Tijdige bezoeken aan de partners die kunnen meehelpen het project bekend te maken en deelname te stimuleren.
Publiciteit en 'persoonlijke' verkoop  door de leden van de werkgroep - uit de lokale samenleving
Lokaal comité van aanbeveling dat mee het project uitdraagt.
  

Kunst en cultuur

StOK en Theater Krijt lanceren de voorlees challenge ‘Berend Boekenvreter’ en de ‘Opa’s en oma’s voorleesclub’ in Lochem. Grootouders lezen voor aan kleinkinderen om taalontwikkeling en leesplezier te bevorderen: win met de voorleesstempelkaart

De première van Berend Boekenvreter vindt direct na de zomer plaats. Daarna worden de voorstellingen Lochem gepland; bijvoorbeeld in de herfstvakantie. Ondertussen kunnen voorbereidingen plaatsvinden. 

Kwaliteit onderwijs

Kinderen (<12 jaar)

Senioren

Mannen

Vrouwen

‘Opa’s en Oma’s voorleesclub’ Lochem – de pilot

Onderwijs en wetenschap

Maatschappelijke en sociale doelen

Kinder- en jeugdboeken vormen voor velen een warme herinnering als een belangrijke bron van verhalen en informatie in de eerste fase van hun leven. Kinder- en jeugdliteratuur maakt deel uit van de geschiedenis en heeft een enorme invloed gehad op de culturele ontwikkeling van ons land.
Vleugels uitslaan: Stichting 't oude kinderboek (StOK) uit Lochem is bezig haar vleugels uit te slaan met als doelstellingen:
1.	Vergroten van de bekendheid van en de interesse in de unieke collectie van 30.000 oude kinderboeken.
2.	Inhoudelijke kennis en betekenis van de collectie, de boeken en de auteurs verdiepen  en uitdragen
3.	Het bevorderen van taalontwikkeling, lezen en voorlezen van (oude) kinderboeken.
4. 4.	Het uitbouwen van activiteiten in Lochem en omgeving als thuisbasis van StOK.

Stichting 't Oude Kinderboek heeft Lochem als thuisbasis. We werken in de pilot samen met St. BijdeBieb, de regionale openbare bibliotheek organisatie.

StOK is een vrijwilligersorganisatie zonder subsidie en een kleine begroting. Het uitslaan van de vleugels kan niet zonder financiering van de 'out of pocket' kosten. Zowel StOK (vrijwilligersinzet) als BijdeBieb (medewerkersinzet) willen investeren in het project en de onderlinge samenwerking. St. Lezen steunt het project inhoudelijk en met een financiële bijdrage ad €2.500. Bij voldoende financiering kan een GO gegeven worden op het project. de voorstellingen gepland en de voorbereidingen voor de ontwikkeling in gang gezet. De 400 euro is het onvoorzien bedrag in de begroting  

funding gerealiseerd project kan van start

uitvoering voorstelling werven deelnemers

het gaat om het aanpassen van de website en het ontwikkelen en maken van de PR materialen, communicatiemiddelen

project voorbereid

Het gaat om de realisatie van de challenge en de club en de kosten van videoregistratie, beschikbaar stellen en distributie verkoopboeken StOK

voorleeschallenge en opa oma voorleesclub

het gaat om kosten voor aanpassen van de toolkit voor opschaling; daadwerkelijk opschalen is - bij gebleken succes - een volgend project

rapportage, evaluatie bijstellen en opschalen

De Stichting ’t Oude Kinderboek (StOK) in Lochem is met een collectie van ruim 30.000 oude kinderboeken hét kinderboekenuitleenmuseum van Nederland. De prachtige verzameling kinder- en jeugdboeken van StOK is het resultaat van ruim twee decennia verzamelen, zorgvuldig en selectief bewaren en ontsluiten voor een breed publiek. De collectie van StOK is opgenomen in het Wise bibliotheeksysteem van Rijnbrink , de provinciale ondersteuner van bibliotheken in Gelderland en Overijssel, in het centraal bestand kinderboeken  van KB|Nationale Bibliotheek en daarmee een onderdeel van de nationale bibliotheekcollectie. De StOK kerncollectie van zeldzame boeken ligt alleen ter inzage, maar de meeste boeken uit de collectie worden uitgeleend, direct bij StOK of via het netwerk van de openbare bibliotheken. Kinder- en jeugdboeken vormen voor velen een warme herinnering als een belangrijke bron van verhalen en informatie in de eerste fase van hun leven. Kinder- en jeugdliteratuur maakt deel uit van de geschiedenis en heeft een enorme invloed gehad op de culturele ontwikkeling van ons land.
Vleugels uitslaan: Stichting 't oude kinderboek (StOK) uit Lochem is bezig haar vleugels uit te slaan met als doelstellingen:
1.	Vergroten van de bekendheid van en de interesse in de unieke collectie van 30.000 oude kinderboeken.
2.	Inhoudelijke kennis en betekenis van de collectie, de boeken en de auteurs verdiepen  en uitdragen
3.	Het bevorderen van taalontwikkeling, lezen en voorlezen van (oude) kinderboeken.
4.	Het uitbouwen van activiteiten in Lochem en omgeving als thuisbasis van StOK.


66% van de Nederlandse grootouders speelt een rol in de opvang en verzorging van kleinkinderen (bron: sociaalweb.nl). Ongeveer 60% van de grootouders past op hun kleinkinderen omdat ze het zelf leuk vinden, en een kwart doet dit omdat het handig is voor hun kinderen. 
68% van de Nederlandse grootouders met kleinkinderen tussen de 0 en 12 jaar leest hen weleens voor. Vooral als grootouders een oppasfunctie vervullen, vindt het voorlezen regelmatig plaats. Oppasgrootouders die aan hun kleinkinderen voorlezen, doen dit in 77% van de gevallen minimaal wekelijks zou blijkt uit onderzoek van de Leescoalitie en Gfk 2019.  Net als tussen ouders bestaan er ook tussen grootouders sekseverschillen in de leesopvoeding. Terwijl 58% van de grootmoeders hun kleinkinderen (t/m 18 jaar) weleens voorleest, doet 46% van de grootvaders dit. Ook vinden grootmoeders voorlezen vaker leuk om te doen dan grootvaders . Zij hopen ook vaker dat het kleinkind door het voorlezen interesse voor boeken krijgt, en denken vaker dat voorlezen de fantasie prikkelt. (Leescoalitie & GfK, 2019). Grootmoeders kennen ook meer titels van kinderboeken dan grootvaders (Van Steensel, 2023).
Gootouders hebben een invloedrijke rol in de leesopvoeding. 
Grootouders brengen gemiddeld zo’n 21 uur per maand door met hun (meest geziene) kleinkind. Als er een vast oppasmoment is, loopt dit gemiddelde op tot 40 uur per maand. Vanuit het tijdsbudget kunnen grootouders een belangrijke rol spelen in de leesopvoeding van hun kleinkinderen. De meeste grootouders hechten hier ook belang aan: zij beschouwen (voor)lezen, in het bijzonder voor kinderen tot en met 12 jaar, als een van de belangrijkste activiteiten voor de ontwikkeling (Leescoalitie & GfK, 2019).
Ongeveer twee op de drie grootouders met kleinkinderen tot en met 12 jaar leest weleens voor. Daarnaast voeren grootouders met kleinkinderen in deze leeftijd regelmatig boekgesprekken of zijn zij een leesvoorbeeld. 37% van de grootouders praat weleens met hun 0-12 jarige kleinkind over boeken, 48% leest weleens zelf een boek in hun bijzijn, en 43% spoort hen weleens aan om te lezen (Leescoalitie & GfK, 2019).
Grootouders kopen regelmatig boeken voor hun kleinkinderen – gemiddeld drie boeken per jaar (KvB Boekwerk & GfK, 2016, meting 36). Verjaardagen, feestdagen of ‘zomaar’ zijn belangrijke redenen om een boek te kopen. Bibliotheek- en boekhandelbezoek door grootouders met kleinkinderen komt minder vaak voor: ongeveer acht op de tien grootouders geeft aan dit bijna nooit te doen (Leescoalitie & GfK, 2019).
De coproductie met Theater Krijt biedt nieuwe perspectieven op een intergenerationele leesbevorderingsaanpak. 
 